Internationaal verzet tegen wapenhandel: inspiratie uit verhalen van wapenhandelstoppers

Al sinds de jaren ‘90 pakt Vredesactie wapenhandel aan. Met de campagne ‘Ik Stop Wapenhandel’ voerden we de afgelopen vijf jaar actie, deden onderzoek, zetten juridische stappen en voerden de druk op politici op. Daarbij werken we samen met onderzoekers en organisaties in binnen- en buitenland en laten we ons inspireren door acties en campagnes in de hele wereld. 

In een reeks webinars onder de noemer ‘Resisting the Arms Trade’ gingen we de afgelopen maanden in gesprek met mensen die mee de strijd tegen wapenhandel voeren. Hun verhalen geven ons een uniek inzicht in de systemen achter wapenhandel, hoe we die kunnen ontmantelen en hoe we zelf wapenhandel kunnen stoppen. 

Wapenhandel: een ontembaar beest? 

Wapenhandelaars opereren het liefst achter de schermen. Dat maakt de sector weinig zichtbaar. De wapenhandelbusiness lijkt een ontembaar beest. Talloze campagnes tonen dat je er wel degelijk vat op kan krijgen. Zo legde Vredesactie het afgelopen jaar de Waalse wapenexport serieus aan banden door acties en juridische procedures. Het ontembare beest blijkt toch niet onoverwinnelijk. Hoe begin je daaraan?

Andrew Feinstein, onze eerste gast in de webinar-reeks, legt in zijn boek Shadow World uit hoe de economie rondom het militair-industrieel complex werkt en in stand gehouden wordt. Om de business te laten draaien worden risico’s in het leven geroepen, waarop de wapenindustrie dan het antwoord biedt.

“Het maakt zelfs niet echt uit welke ‘veiligheidsrisico’s’ op ons afkomen, we geven het geld sowieso uit. Het zorgt ervoor dat de politieke processen blijven draaien en iedereen die hiervan profiteert, kan blijven geld verdienen. Alleen door deze economie van wapenhandel te begrijpen, kunnen we begrijpen waarom militarisme op deze manier wordt verder gezet.”

Dit systeem is kwetsbaar. Zodra we begrijpen hoe het in elkaar zit en op welke structuren het steunt, kunnen we het uitdagen. Volgens Sarah Reader van Agir Pour La Paix moeten we daarvoor de betrokken actoren in kaart brengen. Wie produceert de wapens? Welke bedrijven zijn er bij betrokken? Wie speelt een rol in de politieke beslissing? Een antwoord op deze vragen maakt wapenhandel concreet en tastbaar, plakt namen en gezichten op het systeem en legt het verband tussen de verschillende actoren.

“Neem nu bijvoorbeeld Brussel, waar het Europees Parlement is gevestigd. Het is de tweede grootste lobby-hoofdstad ter wereld. Alle grote wapenbedrijven hebben hier hun kantoren. Het is dus geen toeval dat telkens de Europese Unie over veiligheid praat, het antwoord meer wapens en militaire middelen is.”

Overheden en bedrijven houden wapenhandel het liefst uit het zicht van het grote publiek. Het systeem wordt kwetsbaar als het in de schijnwerpers staat. Dat is exact wat we bij Vredesactie ook doen, bijvoorbeeld met onze rapporten en onderzoeksworkshops. Op die manier wordt het ook duidelijk dat de wapenhandel iets is waartegen we ons niet alleen kunnen, maar ook moeten verzetten. Dat vindt Andrew Feinstein ook: “actievoeren tegen wapenhandel is actievoeren tegen een corrupt systeem dat enkel werkt voor een hele kleine elite. We hebben een ander systeem nodig, eentje dat wel werkt voor iedereen”.

Inspiratie uit Schotland, Italië en heel Europa.

Maar hoe onderneem je best actie tegen wapenhandel? We kunnen we inspiratie putten uit het werk van andere actievoerders en wapenhandelstoppers. 

Sommige voorbeelden dateren van jaren gelden, zoals het verzet van de werknemers van de Rolls Royce fabriek in het Schotse East Kilbride. Toen zij te weten kwamen dat hun motoren gebruikt werden in de Chileense Hawker Hunter straaljagers van het Pinochet-regime, weigerden ze die nog te repareren. Ze wilden niet medeplichtig zijn aan mensenrechtenschendingen en trokken een lijn. Pas vele jaren later kwamen ze te weten welk effect hun actie had. Felipe Bustos Sierra besloot over hun verhaal een film te maken, ‘Nae Pasaran’.

Stuart Barrie, een van de werknemers, kwam er meer over vertellen tijdens onze tweede webinar: “We wisten inderdaad niet wat er in Chili gebeurde, maar we wisten wel dat we een impact hadden, hier in Schotland. Want wat we deden was een schok voor Rolls Royce. Het was de allereerste keer dat zoiets gebeurde. Onze prioriteit was toen niet om te weten wat er in Chili gebeurde. Wij wilden in de eerste plaats de motoren en de wapens stoppen.”

En daar slaagden Barrie en zijn collega’s ook in. Ze weigerden herstellingen uit te voeren, waardoor de motoren jarenlang bleven roesten in Schotland. De Chileense luchtmacht beschikte zo over steeds minder functionele vliegtuigen, tot grote frustratie van Pinochets generaals. Bekijk het volledige verhaal in de prachtige film Nae Pasaran.

Meer dan veertig jaar later zien we zulke werknemersacties nog steeds. Nadat vredesactivisten er vorig jaar in slaagden om de Saudische wapentrafikant Bahri tegen te houden in de haven van Antwerpen, waren er protesten bij elke stop van het schip. Ook in de haven van Genua, waar Collettivo Autonomo Lavoratori Portuali, een collectief van dokwerkers, het werk neerlegde. Een van de dokwerkers, José Nivoi, vertelde op onze laatste webinar een gelijkaardig verhaal als Stuart Barrie: “we weigeren een onderdeel dat zijn van de bevoorradingsketen van wapens gebruikt om mensenrechtenschendingen te begaan. Daar trekken we de lijn”.

Campagnevoeren gaat niet alleen over stoppen wat vandaag misloopt. Het gaat er ook om ideeën te ontwikkelen over hoe het anders kan, maakte Luisa Izuzquiza ons duidelijk. Samen met organisaties over heel Europa, werkt ze aan de Abolish Frontex campagne: “Beïnvloed door de Black Lives Matter beweging in de Verenigde Staten zien we ‘abolition’ – afschaffing – als een proces. Daarbij denken we enerzijds na over de verschillende stappen die we moeten nemen om ons doel te bereiken en anderzijds ook over wat erna komt. Het verplicht je om je in te beelden hoe een samenleving zonder Frontex eruit kan zien en welke systemen er dan in de plek komen.”

Jij kan ook wapenhandel stoppen 

Uit de webinars werd één ding duidelijk: een kleine groep mensen kan het verschil maken. De impact wordt versterkt door solidariteit tussen actievoerders, werknemers en campagnevoerders. Samen zijn we veel sterker dan de wapenindustrie.

Die connecties maken wij ook. De campagne IkStopWapenhandel.eu is deel van een internationaal netwerk en bouwt verder op het werk van zoveel anderen die ons voor gingen. Dankzij de uitwisseling van informatie, inspiratie en onderzoek tussen verschillende Europese organisaties in het ENAAT-netwerk bijvoorbeeld heeft onze campagne ook buiten België impact en leggen we de globale wapenhandelbusiness het vuur aan de schenen. 

Wil je mee wapenhandel stoppen? We kunnen je hulp goed gebruiken! Ga naar ikstopwapenhandel.eu en kijk hoe jij aan de campagne bij kan dragen.