DEMOCRATISCHE CONTROLE: EEN EERSTE STAP NAAR EEN VREEDZAMER BUITENLANDS BELEID

Anno 2017 kan geen sector of beleidsdomein ontkomen aan een vorm van kritische evaluatie en bijsturing. Meldpunten, preventieplannen, evaluatierapporten, controleorganen, gedragscodes en stappenplannen: alle mechanismen worden ingeschakeld om misbruik en ondoordacht handelen te voorkomen.

Publieke transparantie wint aan belang – behalve in het Belgische defensiebeleid. Hoewel ons land sinds begin jaren 2000 ten oorlog trok in Afghanistan, Libië, Irak en Syrië, blijft een breedgedragen debat rond de impact van de interventies uit. Militaire interventie wordt door beleidsmakers vaak voorgesteld als een onvermijdelijke keuze, een soort kant-en-klare oplossing. Jaren na datum overheerst echter de chaos in de gebieden waar wij bombardeerden. Wil niemand dan weten wat de Belgische militaire inzet bereikt, wat het kost in centen en burgerlevens en hoe we de regio achterlaten?

Bij ingrijpende interventies verwachten we dat het parlement de ultieme waakhond is die buitensporige verlangens en misbruiken van een regering tegengaat. Toch blijkt uit het rapport van Vredesactie en Pax Christi Vlaanderen dat er van zo'n waakhond geen sprake is. In 'Parlement Buitenspel: Democratische controle op militaire operaties' stellen beide organisaties vast dat onze parlementairen een bijna decoratieve rol vervullen als het gaat over oorlog. Burgers en parlement worden door de regering nauwelijks geïnformeerd over de doelstellingen van militaire interventies, de resultaten van luchtaanvallen of de controle op burgerslachtoffers. Bovendien heeft ons parlement niet eens het recht om te stemmen over een mogelijke deelname aan militaire operaties. Die beperkte controlebevoegdheden staan in schril contrast met onze buurlanden, waar de betrokkenheid van het parlement bij militaire operaties net werd vergroot. Geen enkele van de militaire operaties van de afgelopen twee decennia werd grondig en openlijk geëvalueerd na afloop van de operatie. Dit totale gebrek aan evaluatiemechanismen na afloop van een operatie verhindert dat nuttige lessen geleerd kunnen worden getrokken uit het verloop van een militaire operatie.

Die lessen zijn nochtans geen details. Militaire operaties hebben een enorme impact. Op het beleid dat België kan voeren, op de mensenlevens van militairen en burgers, op vrede en veiligheid hier en elders, op de begroting. Dat een bommenoffensief veel geld kost is trouwens geen geheim. Onze regering schaart zich vandaag openlijk achter de aankoop van nieuwe bommenwerpers met een totaalkost geschat op 15 miljard euro.

Net omwille van die hoge inzet is grondige democratische controle op de militaire operaties waaraan België deelneemt onmisbaar. Een parlement dat uitdrukkelijk moet debatteren en stemmen over de deelname aan een bommeninterventie, oefent druk uit op regering en leger om zich te buigen over de lange termijn impact van onze oorlogen. Periodieke informatiedoorstroming van regering naar een voltallig parlement zorgt ervoor dat burgers weten wat er met hun belastinggeld en in hun naam gebeurt. Een regering die publiekelijk strategieën en doelstellingen moet toelichten en achteraf aan de hand van die voornemens moet evalueren, zal beter nadenken over de mogelijk catastrofale gevolgen van een internationaal bommensalvo. En hoewel een grotere betrokkenheid van het parlement slechts één stap is in het proces naar een vreedzamer buitenlands beleid, is het een stap van cruciaal belang.

Daarom stellen Vredesactie en Pax Christi Vlaanderen, in samenwerking met UGent en KUL, de formele en informele controlemechanismen waarover parlementsleden beschikken ter discussie. Op 25 mei komen sprekers uit binnen- en buitenland naar het federaal parlement om na te denken over hoe parlementaire controle op militaire interventies anders en beter kan. Tijdens een stakeholderdebat om 13u30, gaan Prof. Dr. Alexander Mattelaer (VUBrussels en Egmont Instituut), Dirk Vander Maelen (sp.a), Lene Jacobs (Vredesactie) en Alfons Vanheusden (Belgisch Ministerie van Defensie) met elkaar de discussie aan.

UPDATE: Als gevolg van de conferentie op 25 mei, besloten academici en vredesactivisten in de pen te kruipen. In een open brief roepen ze onze parlementsleden op om de Grondwet te wijzigen, zodat het parlement het recht krijgt om te stemmen over deelname aan militaire interventies in het buitenland. 

Lees hier de open brief.