#AbolishFrontex. Haal de muren rond Fort Europa neer.

Frontex, het Europese grensbewakingsagentschap, lag de afgelopen maanden zwaar onder vuur omwille van haar betrokkenheid bij mensenrechtenschendingen. In februari nog publiceerde Corporate Europe Observatory het rapport Lobbying Fortress Europe, dat documenteert hoe wapenlobbyisten bij Frontex de deur platlopen en actief mee het beleid dicteren. 

Vredesactie praatte over Frontex met Luisa Izuzquiza, één van de auteurs van dat rapport en actief in de campagne #AbolishFrontex. Wat is precies de rol van Frontex in het Europese migratiebeleid, wat is er problematisch aan en hoe maken wapenlobbyisten het erger?

Luisa, jij staat al even op de radar bij Frontex. In 2019 brachten ze jou voor de rechtbank. Wat is er juist gebeurd? 

In alle eerlijkheid: wij daagden Frontex eerst voor het gerecht. Frontex is de Europese grenspolitie.  Hun belangrijkste taak is de grenzen controleren. In de praktijk betekent dit dat Frontex zoveel mogelijk mensen buiten Europa houdt. Op welke manier dan ook, zoals we de afgelopen jaren vaak hebben gezien. 
Frontex staat er ook om bekend dat het graag in het duister opereert. Er is heel weinig geweten over haar missies. Daarom trokken mijn collega Arne Semsrott en ik naar de rechtbank om meer transparantie af te dwingen. Die zaak verloren we. Frontex dwong ons vervolgens om de gerechtskosten te betalen. Pure intimidatie, want normaal gezien claimen Europese instituties en organisaties zulke kosten nooit. Dat middenveldorganisaties je werking kritisch bekijken is immers gezond en democratisch. Daar is Frontex duidelijk niet mee akkoord. (Frontex eiste 24.000€, nvdr.)

Toch slaagt Frontex er niet in om haar problematische beleid geheim te houden. 

Nee, dat klopt. We zitten in een enorm relevante tijdsperiode wat dat betreft. Voor het eerst ziet ook het bredere publiek wat er echt gebeurt tijdens missies van Frontex en wat de gevolgen zijn van het creëren van zulke grote politiemacht, die bijna geen controle mechanismen heeft. 

In 2019 kwamen de eerste rapporten binnen over hoe Frontex honden inzette in de Balkan om asielzoekers te onderzoeken. Er waren toen al verschillende getuigenissen en rapporten over pushbacks, zowel in de Balkan als in Griekenland. In oktober 2020, publiceerden Der Spiegel, Lighthouse reports en Bellingcat dan een belangrijk rapport met beelden die duidelijk toonden hoe Frontex actief betrokken was bij pushbacks in de Egeïsche Zee. Griekse kustwachten duwen bootjes met migranten terug richting Turkse wateren, in plaats van hen op een veilige boot te zetten zoals ze juridisch gezien zouden moeten doen. Deze pushbacks zijn een schending van Europees en internationaal recht. 

Nadien kwamen ook steeds meer klokkenluiders naar buiten met verhalen over misbruik door Frontex-medewerkers. Die verhalen tonen meer en meer hoe het agentschap geen oog heeft voor de naleving van de mensenrechten en duidelijk losgeslagen is. 

De laatste maanden kreeg het optreden van Frontex voor de Libische kust veel aandacht. Wat is daar aan de hand?

De afgelopen jaren veranderde Frontex haar manier van werken aan dat deel van de grens ingrijpend. Ze trok haar schepen terug, zette in plaats daarvan in op luchttoezicht via vliegtuigen en begon nauw samen te werken met de zogenoemde “Libische kustwacht”. Die laatste is eigenlijk een groep van milities en zelfs smokkelaars, die absoluut niet geïnteresseerd zijn in de veiligheid van migranten of in mensenrechten.

In de plaats van pushbacks, zien we hier pullbacks. De Europese Unie duwt bootjes met migranten terug richting Libische wateren en de zogenoemde Libische kustwacht trekt de bootjes dan richting Libië. Daar komen de vluchtelingen terecht in slavernij en worden ze het slachtoffer van marteling.

Bovendien zien we aan die buitengrenzen vaak wat wij ‘left to die’ voorvallen noemen. Dit gebied is zo groot dat het dagen kan duren vooraleer reddingsschepen bij een boot in moeilijkheden geraken. Het is meermaals gebeurd dat een boot met migranten in moeilijkheden verkeerde en dat Frontex er gewoon omheen cirkelde zonder in te grijpen. Frontex kijkt toe hoe mensen verdrinken in de zee. Dat is een direct gevolg van het feit dat Frontex geen schepen meer inzet.

Jij werkte mee aan het rapport van Corporate Europe Obsorvatory over de bedrijven die lobbyen bij Frontex. Waarom is de wapenindustrie zo in Frontex geïnteresseerd?

Bekeken vanuit het perspectief van de wapenindustrie is Frontex het ideale lobby-doelwit. Zeker sinds de laatste uitbreiding in 2019. Toen ging het budget van Frontex de hoogte in, kreeg het haar eigen leger en voor het eerst ook de mogelijkheid om haar eigen materiaal te kopen: schepen, drones, vliegtuigen. Voor de wapenindustrie is het dus heel interessant om met Frontex zaken te doen. 

Het agentschap is bij lobbyisten zelfs zo gewild dat het, om het grote aantal aanvragen te verwerken, gewoon grote lobby-vergaderingen organiseert met bedrijven in plaats van bilateraal af te spreken. Frontex kiest zelf het onderwerp en nodigt de industrie uit. Zo populair zijn onze poortwachters vandaag.

Frontex krijgt de afgelopen maanden steeds meer kritiek.

Klopt. Voor de eerste keer in haar bestaan wordt Frontex nu grondig onder de loep genomen door verschillende instanties. In het Europees Parlement startte een onderzoekscommissie die de verschillende aantijgingen rond onder andere pushbacks en pullbacks onderzoekt. De Europese Ombudsman onderzoekt hoe Frontex haar medewerkers actief afraadde om klachten in te dienen over mensenrechtenschendingen, wat zij nochtans verplicht zijn. Tot slot is ook OLAF, het Europese anti-fraude agentschap, betrokken. Dat onderzoekt het management van het agentschap en de pushbacks. De komende maanden zullen we zien of Frontex ook echt ‘verantwoording’ moet afleggen.

Jij bent betrokken bij de #AbolishFrontex campagne. Wat willen jullie bereiken?

Abolishing Frontex, Frontex afschaffen, betekent in de eerste plaats het agentschap zelf en de structuren die het in stand houden ontmantelen. We bouwen iets nieuws op dat daadwerkelijk mensenlevens beschermt, dat zorgt voor rechtvaardigheid, vanuit een anti-racistisch, dekoloniaal perspectief. Iets wat veiligheid creëert. 

Daarbij gaat het over ‘verantwoording’. Het is niet voldoende om Frontex verder te laten bestaan en drie of vier mensenrechtenwaarnemers mee te sturen met hun missies. Op die manier legitimeer je wat er gebeurt en dat is extreem gevaarlijk. Er staan onschuldige mensenlevens op het spel. Dit moet stoppen. En dus zeggen wij: schaf Frontex af en investeer in iets wat echt verandering kan brengen.

Kom in actie: ga naar www.abolishfrontex.org en zie wat jij kan doen.